CETAD EĞİTİMDE VE KLİNİK UYGULAMALARDA TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ, SINIR AŞIMLARI, CİNSEL TACİZ VE CİNSEL SALDIRIYA KARŞI TUTUM BELGESİ
AMAÇ VE GEREKÇE: Cinsel hak ihlalleri diğer hak ihlallerine göre daha sık yaşanmakla birlikte bu ihlallere ilişkin başvurular ve faillere yönelik yaptırımlar oldukça sınırlı olmaktadır. Bu durum, özellikle hak ihlaline maruz kalan açısından, bildirim sürecinin kendisinin de örseleyici olması, bu tür ihlallerin failin kötüye kullandığı bir ilişki asimetrisinden kaynaklanıyor oluşu ve toplumsal cinsiyetçi kaygılarla ihlale ilişkin yok sayma tutumlarından kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu durum bildirimde bulunanın korunma gerekliliğini doğurmakta, diğer ihlal sorgulamalarına göre maruz kalan açısından sürecin daha özenli ve güven verici olmasını gerekli kılmaktadır. Ülkemizde aileden sosyal gruplara, eğitimden kamusal yaşam alanlarına, kurumsal yapıların neredeyse tümünde bu tür ihlaller sık yaşanmakta, kişilerin cinsel haklarının ihlal edildiği, hak kayıplarının görmezden gelindiği kabul edilemez uygulamalar gözlenmektedir. Cinsel terapiler, psikoterapi alanları içinde başvuran ile sağlık hizmeti sunan terapist arasında sınırları oldukça katı tanımlamakta, bununla birlikte çalışma alanı cinsellik ve bireylerin cinsel sorunları olduğundan psikoterapi uygulamalarında gözlenebilecek cinsel hak ihlali içeren sınır ihlalleri açısından dikkat edilmesi gereken bir alandır. Derneğimizin temel çalışma alanı olan cinsel terapi eğitiminde sınırlar kapsamlı olarak tanımlanmakta, özellikle doğrudan cinsel işlev bozuklukları ile çalışacak terapist adayı olan ruh sağlığı çalışanlarını mülakat ve nitelik tanımlamaları ile titizlikle seçmektedir. Terapi eğitimine alınacak kişiler, hem ruh sağlığı alanındaki yetkinlikleri, hem de etik konusundaki tutumları değerlendirilerek seçilir. Ayrıca süpervizyon sürecinde de süpervizörler tarafından bu açıdan takip edilir. Uluslararası standartlara uygun bir şekilde cinsel terapi eğitimini düzenleyen CETAD, bu amaçla cinsiyet, cinsel yönelim, cinsiyet kimliğine dayalı ayrımcılık ve sömürü ile her türlü cinsel taciz ve saldırıdan arınmış, toplumsal cinsiyet eşitliği ilkelerine uygun bir eğitim ve terapi ortamının yaratılmasını hedefler. Ancak tüm önlemler alınsa dahi klinik uygulamalar sırasında kabul edilemez etik dışı uygulamalar görülebilir. Ayrıca meslektaşlarına eğitim veren bir kuruluş olması eğitimde yaşanacak olası ihlal durumlarının da gözetilmesini gerekli kılmakta, bu durum CETAD’a eğitilenlerini tüm olası sorunlara karşı koruyacak önlemleri oluşturma sorumluluğunu yüklemektedir. Bu nedenle CETAD Yönetim Kurulu ulusal ve uluslararası tutum belgelerini de dikkate alarak “CETAD Eğitimde ve Klinik Uygulamalarda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Sınır Aşımları, Cinsel Taciz ve Cinsel Saldırıya Karşı Tutum Belgesi”ni hazırlamıştır. Ayrıca bu belge, cinsel hakları ihlal edilenlerin kendilerini daha net ifade etmelerini, gerekli danışmanlık almalarını ve istenmeyen yaklaşımları durdurmak yönünde güçlenmelerini sağlamayı da amaçlar, kapsamı ve uygulamaları aşağıdaki ilke ve tanımlara göre yürütülür.
KAPSAM
TANIMLAR Cinsel Taciz: Cinsel taciz kişiyle vücut teması bulunmadan yapılan ve rızaya dayalı olmayan, cinsel içerikli söz, tavır veya diğer davranış biçimlerini içerir. Olayın gerçekleştiği ortama ve “bağlam” a göre, ısrarla tekrarlanan eylemler ya da bir tek eylem cinsel taciz olarak değerlendirilebilir. “Süreklilik” ön koşul değildir. Cinsel taciz, taciz niteliğindeki hareketlerin yoğunluğuna ve niteliğine göre; basit taciz, sürekli taciz ve ağır taciz olmak üzere üçe ayrılır. Bu listeyle sınırlı olmamakla birlikte, aşağıdaki örnekler belirtilen cinsel taciz türlerini oluşturabilir: 1) Basit taciz: Tehdit, şantaj ya da hakaret unsuru taşımayan, ancak rahatsız edici, istenilmeyen ortamları yaratan hareketlerdir. Örneğin, laf atmak, cinsel içerikli şaka yapmak ve iltifatlarda bulunmak ya da argo sözcükler kullanmak, flört etmek için olağanın ötesinde ısrarcı davranışlarda bulunmak, pornografik materyal ile rahatsız etmek, dedikodu üretmek, cinsel yaşam ile ilgili konuşurken terapi ortamını erotize etmek, terapistin kendi cinsel yaşantısını anlatması… olarak tanımlanabilir. 2) Sürekli Taciz: Basit tacizin, uyarılara rağmen sürekli yapılması halinde söz konusu olur. 3) Ağır Taciz: Tehdit, şantaj ya da hakaret ve benzeri fiillerle ortaya çıkan ve kişinin davranışlarını kontrol etmeye yönelik hareketlerdir. Kişinin mesleki ya da otorite konumunu suistimal etmesiyle ilgili olabileceği gibi, eşit statüde olanlar arasında da ağır taciz durumları gerçekleşebilir. Cinsel içerikli teklife uymadığı durumlarda kişinin özel ya da sosyal yaşantısı, eğitim ya da iş hayatıyla ilgili bedeller ödeyeceğinin, uyduğu takdirde ise hak etmediği kazançlar sağlanacağının açık olarak söylendiği veya ima yoluyla belirtildiği durumlarda söz konusu olur. Cinsel Saldırı: Cinsel saldırı, rızaya dayalı olmayan cinsel davranışlarla bir kimsenin vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesidir. Cinsel saldırı iki biçimde ortaya çıkabilir: İlk şeklinde, cinsel saldırı cinsel birleşme olmadan kişinin vücut dokunulmazlığının ihlali şeklinde gerçekleşir. Bu tür cinsel saldırı örnekleri arasında; durumun özelliklerine göre sarılmak, ellemek, okşamak, dokunmak sayılabilir. İkinci tür cinsel saldırıda ise kişinin vücut dokunulmazlığının vücuda cinsel organ veya bir cisim sokulmasıyla ihlal edilmesi söz konusudur. Cinsel İstismar: 18 yaşından küçüklere karşı gerçekleştirilen cinsel saldırı ve cinsel taciz eylemleri “çocuğun cinsel istismarı” olarak değerlendirilir. Misilleme: Cinsel veya duygusal amaçlı girişim ve teklifleri reddetmesi ya da tacize uğradığını düşünerek şikâyet etme yoluna gitmek istemesi/gitmesi nedeniyle, örtülü olarak veya açıkça kişinin özel, sosyal, iş veya eğitim yaşamının intikam amacıyla zorlaştırılması da bir taciz türü olarak değerlendirilir.
İLKELER Gizlilik İlkesi CETAD, cinsel taciz iddialarının ele alınmasında tüm aşamalarda başvuru sahibi kişi ve şikâyet edilen kişinin özel hayatlarının gizliliği ilkesine uygun davranacaktır. Gizlilik ilkesi, özellikle cinsel taciz iddialarının, ihtilaf halindeki kişilerin özel yaşamlarıyla ilgili ayrıntıların sosyal ortama taşınmadan çözüme kavuşturulabilmesi açısından da önem taşımaktadır.
Özen Gösterme İlkesi CETAD, cinsel taciz iddiaları karşısında, tacize uğrayanın tekrar mağdur edilmesine yol açabilecek ve tarafların insan onurunu zedeleyebilecek her türlü davranıştan kaçınmak ve bu tür davranışların ortaya çıkmasını önlemek hususlarında dikkat ve özeni gösterir. Özellikle cinsel taciz ve saldırı iddialarıyla ilgili başvuru sürecinde bu ilke, mağdurun tekrar mağdur edilmemesini sağlamaya yöneliktir.
Güven İlkesi CETAD, gizlilik ve özen gösterme ilkelerine uyarak, tarafların güven duygusunu zedelemeyecek şekilde davranacaktır.
BEYAN VE DELİLLENDİRME Cinsel taciz çoğu zaman iki kişi arasında geçen ve kanıtlaması zor olan bir olgudur ki bu durum, tacize uğrayanları suskun kalmaya itmekte ve dolayısıyla tacize uygun bir ortam yaratmaktadır. Bu belgeyle getirilen önleme mekanizmaları, açık kanıtların olmadığı durumlarda da tacizin doğasına, olayın bağlamına ve kişilere dair daha bütünsel bir akıl yürütmeyle olayın niteliğini anlama ilkesiyle işleyecektir. Ancak idari ve adli soruşturma süreçlerinde delillerin yetersiz olması nedeniyle oluşacak şüphe, sanık lehine yorumlandığından tacize uğrayan kişilerin soruşturmada delil olarak kullanılabilecek değişik türden materyalleri hukuka uygun olmak koşuluyla toplama ve saklama konusunda hassas davranmaları önemlidir.
Kasıtlı Yanlış Beyanlar Derneğe yapılan başvurular sonrası işletilen süreçte iddia sahibinin kasıtlı olarak yalan söylediğinin ve yanlış beyanlarda bulunduğunun hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde kesin olarak anlaşıldığı durumlarda disiplin yaptırımı uygulanacaktır. Bu politika belgesi, derneğin tüm bileşenlerini cinsel taciz iddiaları üzerinden duygusal ve diğer kişisel hesaplaşmaların görülmemesi konusunda uyarır.
Koruyucu Müdahaleler ve Ön Yaptırımlar: Cinsel hak ihlaline uğrayanların korunması amacı ile tamamlanmış soruşturmada tam cezasızlık hali olmadığı müddetçe -ki cezasızlık kararı ile hak ihlalinin varlığı ayrı değerlendirilmelidir-, şikayet edilenin hakları gözetilmekle birlikte hak ihlaline uğrayanın yararı öne alınarak eğitim gruplarında eğiticilerin, kongrelerde düzenleme kurullarının tam yetkili ve yükümlü olduğu, bu tutum belgesine istinaden cinsel hak ihlaline uğrayanın yararı, korunması ve tekrarının engellenmesi amacı ile kısıtlama kararı alabilecekleri bilinmelidir.
Bu belge ile CETAD; yukarıda açıklanan amaç, ilke ve öneriler çerçevesinde, dernek bileşenlerinin cinsel taciz ve cinsel saldırı konusunda farkındalığının artmasını hedefler ve bu tür olayların engellenmesi için çaba göstermeye, bu tür iddialar ve şikâyetler söz konusu olduğunda etkin bir soruşturma ve yaptırım mekanizması işletmeye hazır olduğunu ilgililere duyurur.